Taalwetenschappers zetten Nederlandse accenten op de kaart
28 August 2025
Taalwetenschappers Cesko Voeten (UvA) en Anne-France Pinget (UU) baseerden hun kaart op de resultaten van zo’n 1.600 deelnemers en zijn daarmee de eersten die op grote schaal onderzoek hebben gedaan naar de perceptie van regionale accenten. Voeten: 'Er zijn weliswaar uitgebreide kaarten van de Nederlandse dialecten, maar de verschillende accenten van het Standaardnederlands zijn nog niet eerder in zulk detail op de kaart gezet. Daarnaast zijn die bestaande kaarten gebaseerd op hoe mensen dingen zeggen, niet over hoe ze verschillende accenten horen. Beide zaken samen maken ons onderzoek uniek.'
Opvallend precieze inschatting
Het resultaat is een kaart die soms opvallend goed binnen de geografische lijnen van een provincie blijft. Zoals in Zeeland, Zuid-Holland en Noord-Holland. 'Soms is er zelfs een duidelijk onderscheid binnen de provincie', zegt Voeten. 'Zo worden Oost- en West-Brabant uit elkaar gehaald, worden Twente, Overijssel, Arnhem en Nijmegen en de Achterhoek van elkaar afgesplitst en halen luisteraars Noord- en Zuid-Limburg uit elkaar.'
Stereotypen
Dat laat volgens Voeten zien dat het experiment laat zien dat luisteraars in staat zijn om accenten – op zijn minst globaal – goed op de kaart te plaatsen. Stereotypen die we kennen, spelen daarbij een belangrijke rol. 'Die koppelen we – soms onbewust – aan bepaalde regio', zegt Voeten. 'En dat gaat dus veel verder dan de bekende "harde g, zachte g"-verdeling die we allemaal kennen. We kunnen de accenten als collectief heel goed plaatsen', zegt Voeten.
Friesland
Soms spelen die stereotypen een dusdanig grote rol dat de plaatsing van een accent ook fout kan gaan. Zo plaatsten deelnemers verschillende fragmenten in Friesland, terwijl er geen enkele Fries tussen de sprekers zat. 'Blijkbaar is het stereotype dat we daaraan verbinden zo sterk aanwezig in ons hoofd dat we dat denken te herkennen.'
Dialect versus accent
Volgens Voeten is het belangrijk deze accentenkaart te maken omdat dialecten door de jaren heen steeds meer op elkaar gaan lijken. 'Dialecten zijn aan het einde van hun Latijn', zegt Voeten. 'Door toename in mobiliteit, verstedelijking en vergrijzing wordt het dialectenlandschap steeds sneller, steeds vlakker.'
Eigen identiteit
'Juist daarom is de accentkaart zo belangrijk', zegt Voeten. 'Het is waardevol om te weten hoe sterk accenten doorklinken, zelfs wanneer mensen Standaardnederlands spreken. Nu dialecten steeds minder worden gesproken, nemen accenten een belangrijkere rol over. Ze blijven een manier waarop mensen hun lokale identiteit kunnen uitdragen, die we ook nog eens verrassend goed kunnen herkennen.'
Deelnemers aan het experiment kregen korte fragmenten te horen van sprekers die ze daarna op de kaart van Nederland moesten plaatsen. Op de kaart rechts is het resultaat daarvan te zien. Met duidelijke verschillen tussen bijvoorbeeld het oosten en westen van Brabant en het noorden en zuiden van Limburg.