Zeggen vrouwen vaker 'Sorry', 'ik weet het niet zeker', 'eigenlijk', dan mannen?  In De Volkskrant (19 maart 2016) verscheen een artikel naar aanleiding van de door de Amerikaanse onderneemster Tami Reiss ontwikkelde plugin ter correctie van dit taalgebruik. Wie de plugin downloadt, krijgt tijdens het typen in Gmail een waarschuwing bij 'verzachtend taalgebruik', als een soort spellingcheck.

Taalkundigen houden zich al decennialang bezig met de vraag of mannen en vrouwen een andere taal spreken. Een eeuw geleden gingen taalkundigen er nog botweg van uit dat vrouwen minder taalvaardig waren dan mannen. Inmiddels zijn er over het bestaan van mannentaal en vrouwentaal al veel mythes ontkracht. Ingrid van Alphen, senior onderzoekster Taalwetenschap ziet het als haar taak om de in haar ogen denigrerende opvattingen over vrouwentaal te weerleggen. Volgens haar is het bijvoorbeeld niet waar dat vrouwen meer vragen stellen dan mannen, beleefder praten en dat mannen vaker interrumperen, terwijl die stellingen lang voor waar werden aangenomen.

Op basis van sociaalpsychologische theorieën ging Van Alphen ervan uit dat mannen bevechtende, hardere taal zouden gebruiken dan vrouwen. Ze liet groepjes pubers, meisjes en jongens onderling, samen een plannetje maken met een opnameapparaatje in de buurt en ontleedde daarna hun taalgebruik. Tot haar verbazing bleken de meisjes elkaars voorstellen snoeihard af te serveren. 'Ik vind er geen reet aan', riepen ze dan. De jongens maakten een grapje of gingen over op een ander onderwerp als ze het plan van een ander niet interessant vonden. 

Maar Van Alphen moest haar hypothese bijstellen omdat vrouwen en meisjes onderling niet altijd maar lieve, coöperatieve taal gebruiken. Wetenschappelijk onderzoek wijst volgens haar steeds vaker uit dat je niet van een mannentaal en een vrouwentaal kunt spreken. Generaliseren is funest. Volgens de onderzoekster wordt het hoog tijd dat we stoppen ons steeds maar weer af te vragen of vrouwen een 'afwijkende' taal spreken.

Volgens Van Alphen moet je onderscheid maken tussen twee vragen: is mannentaal zelfverzekerd en vrouwentaal onzeker en verwachten we in onze cultuur dat mannen en vrouwen anders praten? Die verwachtingen maken het gecompliceerd. Want in het dagelijks leven kent Van Alphen situaties waarin mannen en vrouwen naar die verwachtingen gaan praten en 'restjes gesocialiseerd gedrag' vertonen. Het zijn 'restjes' omdat deze verwachtingen vroeger uitgesprokener waren.

Een voorbeeld van zo'n restje gesocialiseerd gedrag noemt Van Alphen 'de disclaimer', vrouwen die een voorbehoud maken voordat ze een presentatie geven. Studentes spreekt ze er meteen op aan als ze een presentatie beginnen met 'Sorry, ik weet er niet zoveel van, maar...' Er zijn in de maatschappij nu eenmaal meer restricties voor vrouwen, zegt Van Alphen. Vooral in het openbare domein, in dit geval in het openbaar spreken, aan de universiteit.

Waar komt dat gesocialiseerde gedrag vandaan? Van Alphen: 'Heb je wel eens een poëziealbum van een meisje gelezen? 'Lieve woordjes, een blijde lach, geef ze aan ieder, elke dag.' Dat soort versjes kom je dan tegen.' Meisjes en jongens krijgen al vroeg te maken met gender als sociaal construct. We verwachten dat vrouwen en meisjes lief spreken en zich sociaal opstellen, en van mannen een beetje machismo. We belonen jongens als ze stoer zijn en hun emoties niet te veel laten zien. Je ziet ze op tv voorbij komen, de mannen die krampachtig proberen hun gevoelens niet te uiten.

Door het benadrukken van die verschillen kunnen mannen en vrouwen gevangen blijven in een culturele rol. Van Alphen weet daar een oplossing voor: stop met het onderscheid tussen mannen- en vrouwentaal. Door steeds de verschillen te zoeken, houd je die verwachtingen in stand. Individuele verschillen tussen mannen onderling en vrouwen onderling zijn volgens haar veel belangrijker.

Van Alphen verafschuwt ook het idee van de Just Not Sorry-plugin. Het onthult volgens haar dat vrouwen nog altijd op hun woorden moeten letten en hun taal moeten aanpassen. Daarom vindt ze het een 'ontluisterend' initiatief. 'Reiss biedt de plugin aan als een correctie op vrouwelijk taalgebruik. Wederom een voorschrift voor vrouwen!'