29 January 2016
Naar aanleiding van de verschijning van 'Anti-Joodse beeldvorming en Jodenhaat' (dr. Chris Quispel, RUL), verschijnt een interview met prof. dr. Evelien Gans, bijzonder hoogleraar hedendaags Jodendom.
Het is volgens Gans niet gemakkelijk om over dit thema een goed boek te schrijven. 'Maar je beheerst de kunst van het laveren goed. Je ziet niet achter iedere boom een antisemiet, maar je bent ook geen denier, iemand die het antisemitisme ontkent.'
In vogelvlucht gaat ze door het boek. 'Vóór het ontstaan van het christendom was er geen doortimmerd anti-Joods denkraam. Joden waren wel anders, wat soms tot verbazing of ergernis leidde. Maar pas na het ontstaan van het christendom en in de vroege kerk werden Joden gestigmatiseerd.'
Tot het jaar 1000 is het voor Joden mogelijk hun godsdienst vrij uit te oefenen. Maar zeker tijdens en na de kruistochten wordt het moeilijker. Juist bij belangrijke, onverklaarbare gebeurtenissen zijn Joden de dupe. Zo worden zij veroorzakers van de pest genoemd. Ook wordt hun hostieschending ten laste gelegd en worden er zogenaamde bloedsprookjes over hen verspreid.
Ook na 1500 neemt het antisemitisme niet af. Beschuldigingen van seksuele perversiteiten blijven komen. Volgens Gans heeft dit veel te maken met de afkeer van de besnijdenis. 'Dat is een stereotype dat populair blijft, tot op de dag van vandaag. Volgens sommigen zijn alle Ajax-spelers Joden en zouden zij zich moeten laten besnijden om toegelaten te worden tot de voetbalclub.'
Een ander populair beeld is dat de Joden altijd proberen door te dringen tot de macht. De zogenoemde Protocollen van de wijzen van Zion hebben dat aangewakkerd, maar Gans noemt ook Hitler, die dit beeld wijd verspreidde. 'Dat grijpen naar de macht is een motief dat in Mein Kampf ook duidelijk naar voren komt.' Gans moet overigens nog wel even kwijt dat Quispel over het antisemitisme van Mussert wel wat minder clement had mogen schrijven.
Haar conclusie: het is als met een januskop. 'Joden zijn volgens de stereotypen parasitair en invloedrijk tegelijk. Ze zijn zowel daders als slachtoffers van allerhande onheil.'