Nu de gevolgen van klimaatverandering steeds sneller voelbaar zijn, wordt ook duidelijk dat degenen die het minst verantwoordelijk zijn voor de crisis, het hardst worden getroffen. Klimaatrechtvaardigheid, het centrale uitgangspunt van JUST ART, is een concept dat de nadruk legt op de ongelijkheid en onrechtvaardigheid die klimaatverandering teweegbrengt.

Een klimaatrechtvaardige samenleving is een dringende noodzaak, maar de weg daar naartoe is moeilijk. De enormiteit en complexiteit van het probleem werkt vaak verlammend. Ook zijn mensen zich er vaak niet van bewust dat klimaatrechtvaardigheid ook in hun directe leefomgeving een rol speelt. Dat zorgt ervoor dat klimaatrechtvaardigheid in de praktijk belemmerd wordt door een gebrek aan bewustzijn en consensus over praktische oplossingen. En juist daar kan kunst helpen.

Van Aruba tot de Waddeneilanden

JUST ART: Creating Common Grounds for Climate Justice Through Artistic Research brengt kunstenaars, onderzoekers uit diverse disciplines, stakeholders en gemeenschappen in landelijke en stedelijke regio's van van Aruba tot de Waddeneilanden samen om deze onrechtvaardigheden aan te pakken.

Onder leiding van de Rijksuniversiteit Groningen (Ann-Sophie Lehmann, kunstgeschiedenis & materiële cultuur) werken tien instellingen voor hoger onderwijs samen met veertig maatschappelijke partners om gemarginaliseerde stemmen van burgers te versterken, systemische onrechtvaardigheden te belichten en nieuwe, onverwachte strategieën te bedenken en uit te werken voor een meer rechtvaardige vormen van klimaatactie.

Kritische blik

Vanuit de Universiteit van Amsterdam zijn Colin Sterling (cultuurwetenschappen), Hanneke Grootenboer (kunstgeschiedenis) en Martha-Cecilia Dietrich (antropologie) bij het project betrokken. Sterling gaat leiding geven aan het deelproject Just Practices: Centring Climate and Multispecies Justice in Visual and Performing Arts, dat een kritische blik zal werpen op de instellingen, structuren en methoden van artistiek en curatorisch onderzoek.

'Daarmee willen we een duurzame inzet stimuleren voor klimaatrechtvaardigheid in musea, galerieën, theaters en andere culturele ruimtes', vertelt Sterling. 'Twee promovendi gaan samenwerken met partners in Amsterdam, Aruba en Curaçao om deze aanpak te ontwikkelen, met als doel klimaatrechtvaardigheid in de kunsten te modelleren in plaats van alleen te representeren.'

Kunst brengt mensen in beweging

In de kern werpt JUST ART licht op de vele manieren waarop klimaatverandering bestaande onrechtvaardigheden versterkt, gerelateerd aan ras, klasse, geslacht, geografie, koloniale geschiedenis of de relatie tussen mensen en andere levensvormen. Kunst brengt mensen in beweging door ze op een andere manier naar de wereld te laten kijken. Het biedt fantasierijke scenario's voor de toekomst en onconventionele benaderingen. Zo kan kunst mensen raken en in hun kracht zetten om  door co-creatie de kloof tussen bewustzijn en actie te overbruggen.

Om die beweging in gang te zetten, werken kunstenaars op het snijvlak tussen de academische wereld en de maatschappij. Kunst en wetenschap kunnen zo een belangrijke stap richting klimaatrechtvaardigheid vormen.