Nu aan de andere kant van de oceaan een aanval op de wetenschap gaande is, is de plaats van de wetenschap in de samenleving actueler dan ooit, stelt Dijstelbloem. ‘Ook hier in Nederland zijn er allerlei maatschappelijke uitdagingen, zoals misinformatie, polarisatie en klimaatverandering, waardoor een sterke verbinding tussen wetenschap, beleidsmakers en het publiek belangrijk is.’

Vogels en vlinders tellen

Hoewel uit onderzoek blijkt dat onder Nederlanders het vertrouwen in de wetenschap nog altijd hoog is, is er nog veel winst te behalen in het versterken van de brug tussen wetenschap en het publiek, zegt de hoogleraar. ‘Neem bijvoorbeeld open science: het is heel mooi dat steeds meer wetenschappelijke publicaties voor iedereen toegankelijk zijn. Maar hoe kunnen we ervoor zorgen dat die informatie ook echt terechtkomt bij een breed publiek, wat is daarvoor nodig?’

Een ander voorbeeld is citizen science, stelt Dijstelbloem. ‘Burgers worden steeds vaker betrokken bij wetenschappelijk onderzoek, van vogel- en vlinderteldagen tot het digitaliseren van archieven. Maar hoe zorgen we ervoor dat al die verzamelde data goed bruikbaar en betrouwbaar is? En nog een andere, belangrijke kwestie: hoe kunnen we beter aan het publiek overbrengen hoe de verschillende wetenschapsgebieden werken, hoe kennis tot stand komt, en welke onzekerheden daarbij horen?’

Methodologen samenbrengen

Om dat soort vraagstukken aan te pakken, gaat Shaping Interfaces Between Science and the Public vanuit de hele UvA methodologen bij elkaar brengen – mensen die gespecialiseerd zijn in het onderzoeken van wetenschappelijke methoden en technieken. ‘Denk bijvoorbeeld aan wetenschaps- en techniekfilosofen, maar ook aan methodologen op het gebied van rechten, kwantum, psychiatrie en digitale geesteswetenschappen’, vertelt Dijstelbloem.

‘Ons doel is om mensen uit al die verschillende vakgebieden met elkaar te laten samenwerken, en tegelijkertijd een brug te slaan naar de samenleving. Bijvoorbeeld naar mensen die bezig zijn met citizen science, maar ook naar wetenschapsgerichte professionals, zoals psychologen, en naar instanties die veel wetenschap communiceren met het publiek – denk aan het KNMI of het Rathenau Instituut.’

Van mentale gezondheid tot generatieve AI

De onderzoekers gaan zich bezighouden met het ontwikkelen van interfaces tussen wetenschap en samenleving, vertelt Dijstelbloem. ‘Dat kunnen interfaces zijn in technische zin, maar ook in meer metaforische zin. Denk bijvoorbeeld aan het ontwikkelen van apps om de mentale gemoedstoestand van mensen te meten, of aan het organiseren van een burgerberaad rondom onderwerpen als kernenergie of genetische modificatie. Of aan het ontwikkelen van manieren om samen met het publiek te kijken wat generatieve AI nou precies inhoudt.’

Daarbij is het van groot belang dat de onderzoekers niet alleen gaan zenden, zegt Dijstelbloem. ‘Het moet geen verhaal worden van “onze experts komen even uitleggen hoe het moet”; we willen vooral ook veel leren van het publiek, naar mensen luisteren. Echt samenwerken.’

Public Methodology Centre

Het ontwikkelen van de interfaces wordt ondergebracht in een nieuw op te richten Public Methodology Centre, dat een fysieke plek krijgt bij het Institute for Advanced Study (IAS). ‘Mijn ideaalbeeld is het Hull House,’ vertelt de hoogleraar, ‘dat eind 19^e eeuw in Chicago werd opgericht door socioloog Jane Addams. Het was een heel laagdrempelige plek, waar wetenschappers samen met gewone burgers werkten aan onderzoek naar maatschappelijke thema’s als migratie, alcoholisme en huiselijk geweld. Een soort wetenschapswinkel, vergelijkbaar met de rechtswinkel die we tegenwoordig kennen.’

Het zou mooi zijn als het Public Methodology Centre op den duur een soortgelijke plek krijgt in de samenleving, vindt de hoogleraar. ‘De problemen van tegenwoordig zijn natuurlijk mondialer, zoals polarisatie, digitalisering en de opkomst van autoritaire politiek, maar binnen die context moeten we dit opnieuw zien te doen. Daarbij hopen we natuurlijk samen te werken met een groot aantal maatschappelijke organisaties.’